De bescherming van auteursrechten op foto’s en portretrechten is wettelijk geregeld. Als gezamenlijke heemkundekringen c.q. erfgoedverenigingen houden wij ons aan de wet en gaan wij op de juiste manier om met foto’s die wij gebruiken in boeken, tijdschriften en nieuwsbrieven, op websites en sociale media en bij presentaties en tentoonstellingen.
Eigen foto’s
Op de foto’s die u zelf maakt, berust uw auteursrecht. U kunt zelf bepalen over wat u met die foto’s doet, waarvoor ze gebruikt worden en aan wie u eventueel het auteursrecht overdraagt.
Foto’s van leden
Leden maken vaak foto’s op activiteiten die de vereniging organiseert. U kunt ze vragen om het auteursrecht op die foto’s aan de vereniging over te dragen ofwel om de foto’s voor een bepaalde tijd of eeuwigdurend ter beschikking te stellen. Leg deze afspraken schriftelijk vast en bewaar deze afspraken goed.
Het komt voor dat leden in opdracht van de vereniging foto’s maken, bijvoorbeeld van de collectie of archief. Leg altijd van tevoren schriftelijk vast dat de foto’s van de vereniging zijn en dat er achteraf geen kosten voor gerekend mogen worden. Het is ook handig om afspraken te maken met de fotograaf wat hij of zij met die foto’s mag doen. Mag hij ze bijvoorbeeld verkopen?
Gekregen foto’s
Heemkundekringen c.q. erfgoedverenigingen verzamelen de geschiedenis van hun woonplaats. Daarom krijgen ze vaak foto’s aangeboden voor hun archief. Vaak is het niet bekend wie de maker is van de foto en soms ook niet wie er op staan. Noteer in ieder geval van wie en wanneer u de foto hebt ontvangen, en als dat bekend is, wie de maker van de foto is en wie de mensen zijn die er op staan. Leg hiervan een archief aan. Pas op om foto’s die nog geen 70 jaar oud zijn in een beeldbank op internet te zetten.
Auteursrecht op foto’s
Auteursrecht op foto’s vervalt 70 jaar na het overlijden van de fotograaf. Wees daarom voorzichtig met het publiceren van foto’s die jonger zijn dan 70 jaar. Plaats voor de zekerheid altijd de disclaimers:
‘Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die menen aanspraak te kunnen maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht om contact op te nemen met de uitgever.’
‘Op de foto’s op deze website berust copyright. Het is verboden om zonder schriftelijke toestemming deze foto’s op welke manier dan ook te gebruiken of te vermenigvuldigen.’
Foto’s van internet
Foto’s downloaden van internet is en blijft riskant, of dat nu voor een website is of voor een publicatie. Zelfs als de indruk wordt gegeven dat foto’s rechtenvrij gebruikt mogen worden, kun je daar niet altijd op vertrouwen. Fotografen hangen steeds vaker datacatchers aan hun foto’s om je, als ze merken dat je er iets mee gedaan hebt, een rekening te sturen. Dat is dan balen, zeker als je de foto nooit gebruikt zou hebben als je geweten had dat je er een rekening voor zou krijgen.
Foto’s bij persberichten
Pas ook op dat u, als u een foto bij een persbericht aan een krant of andere website stuurt, het beeldrecht goed geregeld is. Want ook al is de foto van u afkomstig, de uitgever van dat andere medium kan een rekening krijgen als hij de foto gebruikt heeft.
Portretrechten
Van een foto met veel mensen, die kunnen weten dat er bij een manifestatie foto’s worden gemaakt, hoef je niet iedereen individueel op te sporen en te vragen om goedkeuring om de foto te gebruiken. Dat geldt bijvoorbeeld voor het publiek bij een voetbalwedstrijd of dansfeest. Maar als een foto niet de focus legt op de gebeurtenis, maar expliciet een of enkele mensen in beeld brengt, dan heb je van die mensen individueel toestemming nodig om de foto te kunnen plaatsen. Leg dat als het even kan, schriftelijk vast. Het is ook raadzaam bij alle activiteiten van uw vereniging van tevoren te vragen of er mensen bezwaar hebben dat er foto’s gemaakt worden die mogelijk gepubliceerd worden in het tijdschrift, op de website of op facebook.
Rekening
Als u zich aantoonbaar aan bovenstaande spelregels houdt, dan kunt u vanuit juridisch oogpunt gerust zijn. Toch kan het zijn dat u zich vergist heeft bij het gebruik van een foto en een rekening krijgt van een fotograaf. Blijf dan rustig en laat u niet intimideren. Biedt ook niet meteen uw verontschuldigingen aan, want dat staat gelijk aan schuld bekennen. Zoek eerst uit of de fotograaf gelijk heeft en probeer dan te schikken voor een redelijk bedrag. Hierbij kunt u terug vallen op jurisprudentie.
- De fotograaf moet kunnen aantonen dat het inderdaad zijn foto is.
- Op de foto moet auteursrecht rusten. Volgens jurisprudentie berust er geen auteursrecht op ‘banale’ en ‘triviale’ foto’s, die niet meer zijn dan een technische handeling.
- De rekening van de fotograaf moet redelijk zijn. In een rechtszaak werd voor commercieel gebruik €100 inclusief btw toegewezen. Voor niet commercieel gebruik ligt de hoogte van dat bedrag veel lager.
- De fotograaf kan in een rechtszaak maximaal 15% van het door de rechter voor het gebruik van een foto toegewezen bedrag, als incassokosten toegekend krijgen, mits er voorafgaande aan de rechtszaak veel correspondentie en/of telefoongesprekken werden verricht.
Vragen
Heeft u nog vragen of heeft u behoefte aan advies dan kunt u zich richten tot Brabants Heem bestuurslid Otte Strouken (ottestrouken@brabantsheem.nl).
Erfgoed Leiden spande bij het Gerechtshof in Den Haag een zaak aan i.v.m. rechten op oude foto’s. Klik hier voor het nieuws hierover.
