Het Erfgoedcentrum Klooster Sint Agatha, dat archieven, boeken en voorwerpen van ruim honderd orden en congregaties bewaart, heeft zijn (Brabantse) films ondergebracht bij BrabantinBeelden. De films afkomstig uit de 15 archieven van kloostergemeenschappen die het Erfgoedcentrum beheert, zijn vanaf nu te zien in de filmbank van het foto- en filmgeheugen van Brabant. Ze zijn gemaakt in de periode 1930-1983.
De meeste films spelen zich af in de periode 1930-1960, tijdens de hoogtijdagen van het kloosterleven in Nederland. Met name in Noord-Brabant en Limburg drukte het kloosterleven een belangrijke stempel op het dagelijkse leven van velen, maar ook op het straatbeeld: denk aan de bouw van kloosters en kerken, de vele processies die rondgingen of de Mariakapellen te vinden langs wegen en op dorpspleinen.
“Bijna elke Brabantse familie kende kloosterlingen. Sommigen werkten in Nederland in het pastoraat, het onderwijs en de zorg. Anderen vertrokken naar een missiegebied in het buitenland”, vertelt Susan Scherpenisse die als archivaris werkzaam is bij het Erfgoedcentrum Klooster Sint Agatha.
Wat zit er in deze filmcollectie?
De collectie op BrabantinBeelden bestaat uit ongeveer 60 films, voornamelijk 8 en 16 mm films. Ze zijn zeer divers. Er zitten amateurfilms tussen, vermoedelijk vaak gemaakt door kloosterlingen zelf. Deze geven een goed beeld van de dagelijkse gebeurtenissen en bijzondere activiteiten. Daarbij kun je denken aan de bouw van een ziekenhuis of klooster, maar ook een priesterwijding of vakantie.
“De collectie kent ook enkele in opdracht gemaakte films, vaak werving- of propagandafilms”, vertelt Scherpenisse. “Deze beelden zien er professioneler uit en zijn ook scherper en strakker gefilmd. Om roepingen te stimuleren geven deze films een idealistisch beeld van het kloosterleven.”
Daarnaast zijn er nog jubileumfilms, vaak gaat het hier om compilatie- of documentairefilms. Ze bevatten verschillende historische beelden achtereen gezet ter gelegenheid van een 100- of 150-jarig bestaan van een kloostergemeenschap of een missiegebied. “Wat deze films zo bijzonder maakt, is dat ze geluid bevatten. Dat kan variëren van achtergrondmuziek tot interviews met kloosterlingen die terugkijken op het verleden en hun werk”, vult Susan Scherpenisse aan.
Welke eruit springen? “Films die een inkijkje geven in het dagelijks leven van contemplatieve kloosters (slotzusters), zoals het klooster Manna Absconditum van de Benedictinessen van het Heilige Sacrament te Breda. De slotzusters leefden na intreding een leven van afzondering in het klooster en fysiek contact met de buitenwereld was niet meer toegestaan. Dankzij een film die daar in de jaren 1960 is gemaakt, krijgen we toch een bijzonder kijkje achter de anders zo gesloten kloostermuren.”
“Of de amateurfilm uit het archief van de Dochters van Maria en Joseph over het leven van de zusters in de linkervleugel van het Doveninstituut in Sint-Michielsgestel. De beelden geven een mooi tijdsbeeld. Niet alleen van de imposante buitenzijde van het gebouw, de tuin en bussen waarmee we kinderen op schoolreisje zien gaan. Juist ook de diversiteit aan bewoners en activiteiten in het instituut is vastgelegd. Jarenlang stond het instituut in het teken van onderwijs en zorg. Nog niet zo lang geleden is het gebouw uit 1910 en een deel van het terrein verkocht aan een projectontwikkelaar.”
“Mooi platform voor onze films”
“Bij het Erfgoedcentrum Klooster Sint Agatha beheren we een filmcollectie met ruim 1000 films en video’s afkomstig van ongeveer 100 kloostergemeenschappen, verspreid over Nederland en vele continenten. BrabantinBeelden biedt een mooi platform om een stukje van deze bijzondere collectie breder onder de aandacht te brengen. En wie weet, zijn er nog kijkers die mensen op een film herkennen of andere informatie kunnen toevoegen. Dat zou mooi zijn”, aldus Susan Scherpenisse.
Onderzoekers, geschiedenisliefhebbers, filmmakers en journalisten kunnen voor gebruik van deze filmbeelden contact opnemen met Erfgoedcentrum Klooster Sint Agatha. Dit is gevestigd in het Klooster Sint Agatha in het Land van Cuijk, het oudste bewoonde klooster van Nederland, gesticht in 1371.
Nieuwe partner voor BrabantinBeelden
BrabantinBeelden is een samenwerking tussen Brabants Historisch Informatie Centrum, Regionaal Historisch Centrum Eindhoven, Regionaal Archief Tilburg, de Brabant-Collectie (Tilburg University), Stadsarchief Oss en vanaf nu dus ook Erfgoedcentrum Klooster Sint Agatha. Op de website Brabantinbeelden.nl wordt het Brabantse leven van toen, zoals dat is vastgelegd op vele foto’s en film, op een aantrekkelijke en toegankelijke manier gedeeld. BrabantinBeelden is ons foto- en filmgeheugen.
foto boven: Het Kruisherenklooster in Sint-Agatha. (foto collectyie BHIC)
