Drs. T.P. (Tom) Sas geeft maandag 8 december 2025 bij heemkundekring Schijndel een lezing over de inzet van film voor behoud van de neutraliteit in de WOI. De lezing is in het Spectrum aan de Steeg 9 in Schijndel en begint om 20.00 uur. Leden hebben gratis toegang, de entree voor niet-leden bedraagt 5 euro.
In het voorjaar van 1916 besloot de Nederlandse regering het nieuwe medium film in te zetten om de gereedheid van het gemobiliseerde leger en de vloot in beeld te brengen. Terwijl ten zuiden van ons land de bloedige slagen bij Verdun en de Somme dagelijks slachtoffers eisten, werd Nederland in zes maanden Holland Neutraal.
De Nederlandsche Leger- en Vlootfilm is geproduceerd door filmmaker Willy Mullens. Op 9 januari 1917 ging de film in Koninklijke première. In het eerste deel van zijn voordracht zal historicus Tom Sas de achtergronden bij de totstandkoming van deze film en de wordingsgeschiedenis van de film uiteenzetten. Hoe bleef Nederland neutraal toen landen om ons heen de oorlogsverklaringen in de zomer van 1914 op elkaar afvoerden? En wat betekende dat eigenlijk voor Nederland? En wat kon het medium film daarin betekenen? Tijdens zijn onderzoek stuitte Tom Sas op een lijst met de muzikale werken die tijdens de voorstelling van de stomme film door een orkestje werden gespeeld. Op basis van deze speellijst die de versie van ruim 2½ uur van muziek voorzag, schreef de dirigent van de Koninklijke Harmonie ’s-Hertogenbosch, Sjef Ipskamp, een arrangement voor de verkorte versie van de film. Een geluidsopname daarvan is onder de filmbeelden gemonteerd waardoor de film uit 1917 vertoont kan worden met een muzikale omlijsting met de originele muziek.
Na de vertoning van de film zal op de ontvangst van de film door de Nederlandse bevolking en de Nederlandse pers worden ingegaan. Hoe werd door de regering op het eindresultaat gereageerd? Wat waren de reacties in de Nederlandse pers? En uiteraard: wat moest dit uiteindelijk allemaal kosten? Tom Sas neemt u mee in het verhaal van Nederland in de Eerste Wereldoorlog!
Drs. T.P. (Tom) Sas (1980) studeerde geschiedenis aan de Katholieke (nu Radboud) Universiteit te Nijmegen In 2018 verscheen zijn boek Holland Neutraal over de Nederlandse Leger- en Vlootfilm. Hij is secretaris van het Studiecentrum Eerste Wereldoorlog (SEW).
